Ceza Hukukunda Yargılamanın Yenilenmesi Nedir?
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 311. maddesi ila 323. maddeleri arasında yargılamanın yenilenmesi müessesesi düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre; mahkeme tarafından sanık hakkında verilen hüküm, kanun yollarının tüketilmesi ile kesin hüküm halini alır. Kural olarak kesin hükme karşı yargı yoluna başvurulamamaktadır ancak adli hatalar göz önüne alınarak adalete olan güveni zedelememek ve hukuki güvenliği sağlamak adına son çare olarak olağanüstü kanun yolu olan yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurulabilmektedir.
Yargılamanın yenilenmesi diğer bir ismiyle iade-i Muhakeme adından da anlaşılacağı üzere kanunun ilgili maddesinde belirtilen sebeplerin varlığı halinde karar veren mahkemenin, adli hatalar göz önüne alınarak adalete olan güveni zedelememek ve hukuki güvenliği sağlamak adına uyuşmazlık hakkında karar verirken yapmış olduğu işlemleri tekrarlayarak yeniden sanık hakkında hüküm kurmasıdır.
Yargılamın Yenilenmesi Nedenleri Nelerdir?
Yargılamanın yenilenmesi sebepleri 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 311 .ve 314. maddesinde tahdidi olarak sayılmıştır. Kanun yargılamanın yenilenmesi sebeplerini hükümlünün aleyhine ve lehine olarak 2 farklı şekilde düzenlemiştir.
Hükümlünün veya Sanığın Lehine Olan Yenileme Sebepleri
a) Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliği anlaşılırsa,
b) Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek biçimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğu veya oy verdiği anlaşılırsa,
c) Hükme katılmış olan hâkimlerden biri, hükümlünün neden olduğu kusur dışında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmiş ise,
d) Ceza hükmü hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olup da bu hüküm kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılmış ise,
e) Yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulup da bunlar yalnız başına veya önceden sunulan delillerle birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatini veya daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olursa, (genelde en çok başvurulan nedendir.)
f) Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi. Bu hâlde yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir,
Hükümlünün veya Sanığın Aleyhine Olan Yenileme Sebepleri
a) Duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir belgenin sahteliği anlaşılırsa.
b) Hükme katılmış olan hâkimlerden biri, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık veya hükümlü lehine kusur etmiş ise.
c) Sanık beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak hâkim önünde güvenilebilir nitelikte ikrarda bulunmuşsa.
Yargılamanın Yenilenmesi İsteminin Cezanın İnfazına Etkisi Nedir?
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’ m.312 “Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir.” Hükmüne vermiştir. Hükme göre yargılanmanın yenilenmesi için başvuru yapılmış olması mahkemece verilen hükmün infazını ertelememektedir. Ancak mahkeme dosya üzerinden yaptığı inceleme neticesinde takdir yetkisini kullanarak henüz başlamamış hükmün infazını erteleyebilir veya infazı başlamış olan hükmün durdurulmasına karar verebilir.
Yargılamanın Yenilenmesi Yoluna Nasıl Başvurulur?
Yargılamanın yenilenmesi kanun yoluna başvurabilmek için hükmün yargı halini almış olması gereklidir. Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvurmak için talep gereklidir.
Yargılamanın yenilenmesi istemi, yenileme sebep veya sebeplerini ve bunların yasal nedenlerinin dayandığı delilleri de içeren ayrıntılı bir dilekçeyle yapılmalıdır. Bu konuda alanında uzman bir avukattan yardım alınması tavsiye edilir. (Erzincan Avukat)
Yargılamanın Yenilenmesi Yoluna Kimler Başvurabilir?
Kanun yollarına başvurma hakkındaki genel hükümler, yargılamanın yenilenmesi istemi hakkında da uygulanır. Buna göre ;hükmün infaz edilmiş olması veya hükümlünün ölümü, yargılamanın yenilenmesi istemine engel olmaz. Ölenin eşi, üstsoyu, altsoyu, kardeşleri yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilirler. İkinci fıkrada sayılan kişilerin yokluğu hâlinde, Adalet Bakanı da yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilir.
Yargılamanın Yenilenmesi Süreye Tabi Midir?
Yargılamanın yenilenmesi yoluna başvuru için süre şartı bulunmamaktadır. Yeni bir olayın gelişmesi veya yeni bir delilin ortaya çıkması halinde yargılamanın yenilenmesi yoluna gidilebilecektir.
Yargılamanın yenilenmesinin olağanüstü kanun yolu olması bu kanun yoluna başvurunun zamanaşımına veya hak düşürücü süreye tabi değildir.
Bu yola başvuruda süre gözetilmediğine ilişkin kuralın bir istisnası mevcuttur. Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa dayandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmiş olması halinde yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir.
Yargılamanın Yenilenmesi Talebi Nereye Yapılmalıdır?
Yargılamanın yenilenmesi istemi, hükmü veren mahkemeye sunulur. Bu mahkeme, istemin kabule değer olup olmadığına dosya üzerinden karar verir.
Yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığına dair olan karar, duruşma yapılmaksızın dosya üzerinden ve farklı bir hakim görevlendirilerek verilir.
Yargılamanın Yenilenmesi Talebi İncelenme Usulleri Nedir?
Kanun lafzına göre yargılamanın yenilenmesi isteminin reddedildiği haller şöyledir;
– İstem, kanunda belirlenen şekilde yapılmamış ise
– Yargılamanın yenilenmesini gerektirecek yasal hiçbir neden gösterilmemiş ise
– İleri sürülen nedenleri doğrulayacak deliller açıklanmamış ise
Yukarıda belirtilen 3 halden birinin mevcut olması halinde mahkeme yargılamanın yenilenmesi istemini reddeder, aksi halde istem mahkeme tarafından kabul edilir. Bu durumda yargılamanın yenilenmesi istemi, bir diyeceği varsa yedi gün içinde bildirmek üzere Cumhuriyet savcısı ve ilgili tarafa tebliğ olunur.(CMK m.319/2)
Mahkemenin istem üzerine verdiği kararlara karşı itiraz yolu açıktır. (CMK m.319/3). Mahkemenin yargılamanın yenilenmesi talebi ve sonrasında vermiş olduğu kararlar için kanun yolları CMKm.260 vd. maddelerine göre işletilir.
Yargılanmanın Yenilenmesini Kabulü
Mahkeme, yargılamanın yenilenmesi istemini yerinde bulursa delillerin toplanması için bir naip hâkimi veya istinabe olunan mahkemeyi görevlendirebileceği gibi; kendisi de bu hususları yerine getirebilir.(CMK m.320)
Delillerin mahkemece veya naip hâkim tarafından veya istinabe suretiyle toplanması sırasında, soruşturmaya ilişkin hükümler uygulanır.
Delillerin toplanması bittikten sonra Cumhuriyet savcısı ve hakkında hüküm kurulmuş olan kişiden yedi günlük süre içinde görüş ve düşüncelerini bildirmeleri istenir.
Bu konuyla ilgili taleplerin bir avukat vasıtasıyla takip edilmesinde fayda vardır.
Kartaloğlu Hukuk ve Danışmanlık
Av.Haşim KARTAL
Erzincan Avukat