Karşılıksız Çek Düzenleme Suçu ve Cezası Nedir?
Ekonomik daralma dönemlerinde ödeme güçlüğü yaşayan işletmelerin karşılaştığı en önemli problemlerden biri de karşılıksız çek sorunudur. Karşılıksız çekten dolayı alacaklının şikâyetçi olması durumunda, borçlu karşılıksız kalan çek bedelinin yanı sıra bir de adli para cezası ödemek zorunda olup, bu para cezasını süresinde ödeyememesi durumunda hapis cezası ile karşı karşıya kalmaktadır. Bu nedenle, karşılıksız çeklere uygulanan yaptırımlar, işlerin devamlılığını ve ödeme kabiliyetini olumsuz yönde etkileyerek ticari hayatta yaşanan zorlukları işletmeler bakımından daha da ağırlaştırabilmektedir.
Çek Nedir?
Çek, bir bankaya hitaben yazılan, Türk Ticaret Kanunu’nda belirtilen hükümlere uygun şekilde düzenlenen, ödeme emri niteliğinde kıymetli bir evraktır. Çek ile ilgili hükümlere, Türk Ticaret Kanunu’nun 780. ve izleyen maddelerinde yer verilmiştir. Bir ödeme aracı olarak ticari hayatın vazgeçilmez bir parçası olan çekin üzerinde, muhatap bankanın ticaret unvanı, ödeme yeri, düzenlenme tarihi ve yeri, düzenleyenin imzası bulunmalıdır. Kanuna göre, çeklerin görüldüğünde ödenmesi gerekir. Ancak ülkemizde düzenleme tarihi olarak daha ileri bir tarih yazılmak suretiyle çekler uygulamada vadeli hâle getirilmektedir.
Çeklerin ödenebilmesi için muhatap bankaya ibraz edilmesi gereklidir. TTK’nın 796. maddesine göre, bir çek düzenlendiği yerde ödenecekse on gün; düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Çekin düzenlenme ve ödeme yerinin farklı ülkelerde olması hâlinde ise düzenlenme ve ödeme yerlerinin aynı veya farklı kıtalarda yer almasına göre, bir ay ve üç ay olmak üzere, iki ayrı süre öngörülmüştür.
Karşılıksız Çek Nedir?
İbraz edildiğinde bankada nakit karşılığı bulunmayan ve karşılıksızdır işlemi yapılan çekler yaptırıma tabidir. Karşılıksız çek düzenleme suçu 5941 sayılı Çek Kanunu’nun 5. maddesinde düzenlenmiştir. Karşılıksız çek düzenleme suçunun oluşması için, çek üzerinde yazılı bulunan keşide tarihine göre kanuni ibraz süresinde bankaya ibraz edildiğinde çekte yazılı olan miktarın kısmen veya tamamen karşılıksız çıkması, banka tarafından çek suretinin arka yaprağına karşılıksızdır işlemi yapılması gereklidir. Çek Kanunu’nun 3. maddesine göre “karşılıksızdır” işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılmaktadır.
Karşılıksız Çekin Cezası Nedir?
Hamilin şikâyetçi olması hâlinde, “karşılıksızdır” işleminin yapılmasına sebebiyet veren kişiye hakkında karşılıksız çek düzenleme suçundan dolayı ceza davası açılır. Kural olarak çek muhatap bankaya ibraz edildiğinde suç oluşur. Davanın açılabilmesi için, çekin hamili yani alacaklısının, suçu öğrendiği tarihten itibaren üç ay ve her halükârda bir yıl içerisinde şikâyette bulunması gereklidir. Şikâyet neticesinde, karşılıksız çek ile ilgili uygulanacak ilk yaptırım adli para cezası verilmesidir. Bu kapsamda, her bir çekle ilgili olarak 1500 güne kadar adli para cezasına hükmedilebilir. Adli para cezası tutarı Türk Ceza Kanunu 52. maddesine göre günlük 20 TL’den az, 100 TL’den ise fazla olmamak üzere kişinin ekonomik ve sosyal durumu göz önünde tutularak mahkemece takdir edilir.
Mahkeme tarafından adli para cezasının iki yılı aşmamak kaydıyla en az dört taksit hâlinde ödenmesi kararlaştırabilir. Taksitler zamanında ödenmez ise geri kalan borcun tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen kısmın hapis cezasına çevrileceği, ön ödeme, uzlaşma ve hükmün açıklanmasının geriye bırakılması ile ilgili hükümlerin uygulanmayacağı mahkeme hükmünde belirtilir.
Çek Düzenleme ve Çek Hesabı Açma Yasağı Nedir?
Diğer yandan, Çek Kanunu’nun 5. Maddesinde, karşılıksız çek düzenleme suçuna sebebiyet veren çek hesabı sahibi gerçek ve tüzel kişiler hakkında, çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağına hükmedilmesi de öngörülmüştür. Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı verilmiş olanlar, ellerindeki bütün çek yaprakları ile düzenlemiş ve henüz karşılığı tahsil edilmemiş çekleri muhatap bankaya vermekle yükümlüdür.
Alacaklının şikâyetinden vazgeçmesi ya da borçlunun borcunu faiziyle birlikte tamamen ödemesi hâlinde karşılıksız çeke ilişkin yaptırımlardan kurtulmak mümkün bulunmaktadır. Bu durumda dosya, soruşturma aşamasında ise cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına, kovuşturma aşamasında ise davanın düşmesine, karar kesinleşmiş ise hükmün bütün sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına mahkeme tarafından karar verilmesi gerekmektedir.
Karşılıksız Çek Keşide Etme Suçundan Hükmedilen Hapis Cezalarına Af Geldi mi?
7226 Sayılı Kanun’un 49. maddesi ile 5941 Sayılı Çek Kanunu’na eklenen geçici 5. madde ile karşılıksız çek keşide etme suçundan hapis cezasına mahkum olanların mahkum olduğu hapis cezasının infazı durduruldu. Ancak bu hüküm 24.03.2020 tarihinden önce karşılıksız çek keşide edenleri kapsamaktadır. Bu suç nedeni ile cezaevinde olanlar infazın durdurulması nedeni ile tahliye edildi.
Ancak bu suçtan hüküm giyenlerin alacaklıya borcu devam ettiği için, yeni yasada belirtilen taksitlerin alacaklıya ödenmemesi durumunda alacaklının şikayeti ile infazı durdurulan hükmün infazının devamına karar verilebilir. Dolayısıyla 7226 Sayılı Yasa karşılıksız çek keşide etme suçunun cezasının infazını durdurmakta ve alacaklıya olan borcun belirli taksitlerle ödenmesi halinde cezanın bütün sonuçlarıyla ortadan kalkmasını sağlamaktadır. Ancak 7226 Sayılı Yasanın yürürlüğe girmesi ile karşılıksız çek keşide etme suçunun cezasının ortadan kalkması ya da affa uğraması söz konusu değildir.
Hükmün infazının durdurulduğu süre boyunca ceza zamanaşımının işlemeyeceği de hüküm altına alınmıştır.
Daha fazla makale için tıklayınız.
Cezanın İnfazı Nedir? Yatar Nedir ? Yatar Nasıl Hesaplanır?
