İçerikte Neler Var?
Karşı Vekalet Ücreti Avukatın Mıdır?
Kısaca: “Karşı vekalet ücreti avukatın mıdır?” sorusu, davayı kazanan müvekkillerin kafasını sık sık karıştırır. Erzincan ve Türkiye genelinde de özellikle icra ve tazminat dosyalarında “bu para bana mı yoksa avukatıma mı ait?” tartışması yaşanır. Yanıt, kanun ve yüksek yargı kararlarıyla nettir: Karşı taraf aleyhine hükmedilen vekalet ücreti avukata aittir. Bu kalem, müvekkilin avukatıyla yaptığı sözleşmesel (akdi) vekalet ücretinden ayrıdır; ayrıca müvekkilin borçlarıyla takas/mahsup edilemez ve haczedilemez. (Avukatlık Kanunu m.164/son)
Aşağıda; dayanaklar, süreç, uygulamadaki kritik ayrımlar ve pratik stratejileri Türkiye bağlamında ve Erzincan pratiğinden örneklerle anlattım. Yazı boyunca “vekalet ücreti” terimini hem akdi ücreti hem de karşı vekalet ücretini ayırt ederek kullanacağız.
Karşı Vekalet Ücreti Nedir, Kime Aittir? (Hukuki Dayanak ve İçtihat)
Medeni yargılamada vekalet ücreti, HMK’da açıkça yargılama giderleri arasında sayılır. Yani mahkeme, davayı kimin kazanıp kimin kaybettiğine göre vekalet ücretini (A.A.Ü.T tarifesine göre) hükmeder. (HMK m.323/1-ğ; m.326)
Asıl belirleyici hüküm Avukatlık Kanunu m.164/son:
“Dava sonunda, kararla tarifeye dayanılarak karşı tarafa yüklenecek vekalet ücreti avukata aittir. Bu ücret, iş sahibinin borcu nedeniyle takas ve mahsup edilemez, haczedilemez.” (Av.K. m.164/son)
Bu düzenlemenin Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülmüş, ancak Anayasa Mahkemesi iki ayrı kararla hükmün anayasal olduğuna karar vermiştir:
03.03.2004 tarihli, E.2004/8, K.2004/28 sayılı karar, karşı vekalet ücretinin avukata ait olmasının hukuk devleti ve adalete erişimle bağdaşır olduğunu vurgular.
10.04.2019 tarihli, E.2017/154, K.2019/18 sayılı karar da iptal istemini ret etmiştir.
Yargıtay da aynı doğrultudadır. Hukuk Genel Kurulu “karşı vekalet ücreti avukata aittir; bu kalem sadece yargılamanın tarafları arasında geçerli olup, hükmedilen avukatlık ücreti belediyenin borcundan dolayı haczedilemez” diyerek uygulamayı çerçevelemiştir (YHGK E.2013/12-2065, K. …).
Özet:
Karşı vekalet ücreti = avukatın hakkıdır.
Akdi vekalet ücreti = müvekkilin sözleşmeye göre avukata ödeyeceği ücrettir.
Bu iki kalem ayrıdır; “ikisi birden olur mu?” sorusunun cevabı, sözleşmeye ve somut olaya göre değişse de kanuni sistematikte olur; biri karşı taraftan, diğeri müvekkilden alınır.
Süreç: Vekalet Ücreti Ne Zaman, Nasıl Hükmedilir; Tahsilat Nasıl Yapılır?
1) Hüküm kurulması nedir?
Mahkeme; haklı çıkan ve avukatla temsil edilen taraf lehine, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi (AAÜT)’ne göre karşı vekalet ücretine hükmeder. (HMK m.323, m.326; AAÜT Genel Hükümler)
2) Hangi tarife uygulanır?
Her yıl Resmî Gazete’de yayımlanan AAÜT uygulanır. 2024–2025 tarifesi 03.10.2024 tarih ve 32681 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır. (AAÜT 2024–2025) Erzincan Barosu da aynı gün duyurmuştur.
3) İdari yargıda durum
İdari yargıda da (Danıştay, BAM-İY, İdare-Vergi Mahkemeleri) İYUK m.31 uyarınca HMK’nın yargılama giderlerine ilişkin hükümleri kural olarak uygulanır; böylece karşı vekalet ücreti idari yargıda da geçerlidir.
4) Tahsilat pratiği (Erzincan örneği)
Erzincan’da icra takibinde ilam vekalet ücreti, ilam alacağının tahsiliyle birlikte ayrı satır olarak takip edilir. Karşı taraf ödemeye direnirse, avukat ilamlı icra başlatır; burada takibin özelinde karşı vekalet ücretinin alacaklısı avukattır. Müvekkil, “bu benim masrafım” diyerek bu kalemi talep edemez. (Av.K. m.164/son; YHGK 2013)
5) Ceza yargısında durum
Beraat eden sanık vekili veya katılan vekili lehine A.A.Ü.T Ceza bölümü uyarınca vekalet ücreti hükmedilebilir; mantık değişmez: tarifeye dayalı karşı vekalet ücreti avukata aittir. (AAÜT; Av.K. m.164/son)
⚠️ İpucu: Dilekçelerde, vekalet ücreti talebi açıkça yazılmasa da HMK sistematiği gereği re’sen hükmedilir; yine de uygulamada tereddüt doğmaması için talebi açık yazmak faydalıdır. (HMK m.323 bağlamı)
Vekalet Ücreti İçin Delil–Sözleşme boyutu: Mahsup yasağı, Haciz Yasağı ve Yargıtay Yaklaşımı Nedir?
Mahsup (takas) yasağı ve haciz yasağı: Av.K. m.164/son, karşı vekalet ücretinin müvekkilin borçlarıyla takas/mahsup edilemeyeceğini ve haczedilemeyeceğini emredici biçimde düzenler. Bu, özellikle şirket veya belediyeler lehine hükmedilen vekalet ücretlerinin, onların başka borçları için kesilmesini de engeller. YHGK, bu yasağı vurgulayan içtihadında “belediye lehine hükmedilen vekalet ücretinin, belediyenin borcundan dolayı haczedilemeyeceğini” belirtmiştir.
Avukatlık sözleşmesi ve iki ayrı ücret kalemi:
Akdi vekalet ücreti (müvekkilden) — ücret sözleşmesiyle kararlaştırılır; asgari tarifenin altında olamaz. (Av.K. m.164/4)
Karşı vekalet ücreti (karşı taraftan) — A.A.Ü.T’ye göre mahkemece hükmedilir ve avukata aittir. (Av.K. m.164/son)
Uygulamada bazı sözleşmeler, “karşı vekalet ücreti avukata aittir; akdi ücretten mahsup edilmez” ibaresi taşır. Bu ibare olmasa da kanun zaten bu sonucu yaratır; Yargıtay kararlarında da iki ücretin hukuki kaynağının farklı olduğu vurgulanır. (YHGK 2013)
Sık yapılan hata: Müvekkil, “Biz zaten vekalet ücreti ödedik; karşı vekalet ücreti bana kalsın” diyebiliyor. Bu yanlış. Çünkü karşı vekalet ücreti müvekkilin değil avukatın alacağıdır. AYM 2004 ve 2019 kararları bu ayrımı anayasal bulmuştur.
Vekalet Ücreti İçin Uygulama İçin Mini Kontrol Listesi Nedir?
[ ] Dava dilekçesinde vekalet ücreti talebini belirt.
[ ] AAÜT yılını ve maktu/nispi türünü kontrol et.
[ ] İlamda kimin lehine yazıldığına bak: alacaklı avukattır. (Av.K. m.164/son)
[ ] Müvekkilin borçlarıyla takas/mahsup yapılamaz; haczedilemez. (Av.K. m.164/son)
💡 Not (Vergisel boyut): Karşı vekalet ücreti, avukatın geliri niteliğindedir. KDV/stopaj uygulaması konusunda Gelir İdaresi’nin güncel özelgeleri ve baro duyuruları dikkate alınmalıdır; zira dönemsel yorumsal farklılıklar görülebilir. Bu metin, vergi danışmanlığı değildir.
Vekalet Ücretinde Yaptırımlar, İstinaf–Temyiz ve Pratik Stratejiler (Erzincan’da sahadan notlar)
Hükmün kesinleşmesi ve tahsil: Karşı vekalet ücreti, kural olarak hükümle birlikte muaccel olur ve icra edilebilir; istinaf/temyiz sonucuna göre artış–azalış veya kısmi kaldırma yaşanabilir. Hüküm bozulursa, yeni hüküm kurulsa bu kalem de etkilenir. (HMK m.326/330 sistematiği)
Haksız azil – sulh – feragat etkisi: Müvekkil avukatı haksız azlederse, avukat akdi ücret yanında karşı vekalet ücretine de hükmedilmesini veya doğan hakkın korunmasını isteyebilir; “sulh” halinde de sözleşme hükümleri önemlidir. Yargıtay, sulhla elde edilen menfaatin belirlenmesini ve buna göre avukatlık ücretinin tespitini ister. (YHGK 2017/13-772)
İdari yargı dosyalarında (ör. memuriyet–disiplin, vergi): İYUK m.31 nedeniyle HMK hükümleri kıyasen uygulanır; Danıştay kararlarında da vekalet ücreti, yargılama gideri olarak taraf aleyhine yükletilir. (İYUK m.31; örnek kararlar)
Vekalet Ücreti Erzincan Pratiği – Pratik İpuçları: Nedir?
AAÜT yılına çok dikkat: Dava ve karar tarihi farklı yıllara sarkarsa hangi tarifenin uygulanacağı tartışma yaratır; karar tarihi esas alınır. (AAÜT Genel Hükümler)
İlamda alacaklı adı: Karşı vekalet ücreti kaleminin avukat adına yazıldığını kontrol edin; tereddüt varsa tashih isteyin. (Av.K. m.164/son; YHGK 2013)
İcra takibi: Tahsilat için ilamlı icra başlatılır; borçlu ödemezse haciz işlemleri vekalet ücreti alacağı olarak yürütülür. (HMK sistemi + Av.K. m.164/son)
⚠️ Yanlış inanış: “Müvekkil avukata akdi ücret ödediği için karşı vekalet ücreti ona kalır.”
Doğrusu: Karşı vekalet ücreti kanunen avukata aittir; akdi ücretten bağımsızdır. (Av.K. m.164/son; AYM 2019)
Vekalet Ücreti Sık Sorulan Sorular Nedir?
1) Karşı vekalet ücreti ile akdi vekalet ücreti aynı anda alınır mı?
Evet; hukuki kaynakları farklıdır. Akdi vekalet ücreti, müvekkil–avukat sözleşmesinden doğar ve asgari tarifenin altında olamaz. Karşı vekalet ücreti ise mahkemenin AAÜT’ye dayanarak haksız çıkan tarafa yüklediği yargılama gideri kalemidir ve avukata aittir. İkisi birbirinden mahsup edilmek zorunda değildir; sözleşmede aksine bir düzenleme yoksa avukat her ikisini de talep edebilir. (Av.K. m.164/4 ve m.164/son; YHGK 2013; AYM 2019)
2) Karşı vekalet ücreti müvekkilin borçları için kesilebilir mi, haczedilebilir mi?
Hayır. Avukatlık Kanunu açıkça “takas/mahsup edilemez ve haczedilemez” der. Uygulamada bazen idareler veya icra daireleri yanlışlıkla bu kalemi borçla takasa çalışabiliyor; Yargıtay, belediye lehine hükmedilen avukatlık ücretinin bile belediye borcundan dolayı haczedilemeyeceğini belirtmiştir. Somut olayda böyle bir girişim olursa şikâyet/itiraz yoluna gidilir. (Av.K. m.164/son; YHGK 2013)
3) İdari yargıda (ör. iptal davası) karşı vekalet ücreti nasıl işler?
İdari yargıda İYUK m.31, HMK’nın yargılama giderleri hükümlerine yollama yapar. Dolayısıyla davayı kazanan taraf lehine A.A.Ü.T uyarınca vekalet ücretine hükmedilir; bu da avukata aittir. Özellikle vergi ve disiplin dosyalarında, kararın kesinleşmesiyle avukat ilamlı icra yoluna gidebilir. (İYUK m.31; HMK m.323–326; AAÜT)
KAYNAK NOTU (seçme resmi dayanaklar)
Avukatlık Kanunu m.164/son (TBB güncel metin) ve “takas/mahsup, haciz yasağı”.
HMK m.323–326 (yargılama giderleri ve yüklenmesi).
AAÜT 2024–2025 (RG 03.10.2024/32681) – güncel tarife.
AYM 03.03.2004, E.2004/8, K.2004/28 (ret); 10.04.2019, E.2017/154, K.2019/18 (ret).
YHGK E.2013/12-2065 (karşı vekalet ücreti avukata aittir; haciz olamaz).
Bu metin, genel bilgilendirme amaçlıdır; somut dosyanızda vekalet ücreti ve karşı vekalet ücretine ilişkin sözleşme hükümleri ile tarife yılı–derecesi farklı sonuç doğurabilir.
