İçerikte Neler Var?
Muris Muvazaası Davası Nedir? Hukuki dayanak, Yanlış Bilinenler ve Örnek Senaryolar 2025
Klasik şema şudur: Mirasbırakan (muris) gerçekte bağışlamak istediği taşınmazı, tapuda satış (ya da zaman zaman “ölünceye kadar bakma” sözleşmesi) gibi göstererek bir mirasçıya veya üçüncü kişiye devreder; amaç diğer mirasçıları miras hakkından yoksun bırakmaktır. Bu olgu, 01.04.1974 tarihli ve 1/2 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı ile sistematik çerçevesini bulmuştur. Karar özünde, görünürde satış–gizli bağış kurgusunda, bağış resmi şekle uyulmadığı için geçersiz sayılır; miras hakkı çiğnenen mirasçılar tapu iptal ve tescil isteyebilir.
Muvazaanın kanuni temeli doğrudan bir “muris muvaazası” maddesi değil; TBK m.19’daki “sözleşmenin türünün ve içeriğinin belirlenmesinde gerçek ve ortak iradenin esas alınacağı” hükmü ile şekil kurallarını hatırlatan TMK m.706’dır (taşınmaz devrine ilişkin işlemlerde resmi şekil zorunludur). Böylece, görünürdeki satışa rağmen murisin gerçek iradesi bağış ise ve bu bağış resmi şekilde yapılmadıysa, işlem hukuken korunmaz.
Muris Muvazaası Davasında Yaygın Yanılgılar Nedir?
Muris Muvazaası Davası “Muris hayattayken dava açılır” → Hayır. Muris muvazaası davası, murisin ölümünden sonra gündeme gelir. Çünkü taraflar murisin ölümü ile eğer mirasçı ise hak sahibi olacaklardır.(Uygulamada bu davanın zamanaşımı/hak düşürücü süreye tabi olmadığı da kabul görür; mutlak butlan niteliği vurgulanır.)
Muris Muvazaası Davasını “Sadece saklı paylı mirasçı açabilir” → Hayır. Saklı paylı olsun olmasın, miras hakkı çiğnenen tüm mirasçılar açabilir. (Tenkis ise TMK m.560 ve devamında saklı paylı mirasçılara özgü, farklı bir yoldur.)
Muris Muvazaası Davası Erzincan örneği: Kırsal taşınmazlarda satış bedeli olarak “emsalin çok altında” değer gösterilmesi; devirden sonra murisin taşınmazı fiilen kullanmaya devam etmesi; intifa hakkının muriste bırakılması; devir alanın murisin bakiye mirasını paylaşırken “paylaştırma” iddiası… Bu olguların bütünü, muris muvazaası şüphesini güçlendirebilir.
Süreç adımları: Hangi mahkemede, hangi sırayla, hangi sürede?
Muris Muvazaası Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme Nedir?
Dava niteliği gereği ayni hakka ilişkindir; kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesi görevlidir. Taşınmazın aynından doğan davalarda kesin yetki gereği, taşınmazın bulunduğu yer mahkemesi yetkilidir (HMK m.12). Bu kural kamu düzenine ilişkindir; yetki sözleşmesiyle değiştirilemez.
Muris Muvazaası Davasında Taraflar ve Talep
Davacı; miras hakkı çiğnenen mirasçı(lar). Davalı; devir alan kişi ve gerekiyorsa ondan iktisap edenler. Talep; “muris muvazaası hukuki sebebine dayalı tapu iptali ve tescil”. İyi niyetli üçüncü kişiye devredilmişse TMK m.1023’ün koruması devreye girebilir; bu durumda tapu iptali yerine tazminat/bedel istemi seçenek olabilir.
Muris Muvazaası Davasında İspat Yükü ve Deliller Nedir?
Genel kural, iddiasını ispat yükü iddia sahibine aittir (HMK m.190). Bu davalarda yazılı belge zorunluluğu yoktur; tanık, bilirkişi, emsal satışlar, murisin sağlık ve ekonomik durumu, bakım ilişkisi, satış bedelinin ödenip ödenmediği, banka hareketleri, bilirkişi değer raporları birlikte değerlendirilir.
Muris Muvazaası Davası Zamanaşımı/Hak Düşürücü Süre Nedir ?
Muris muvazaası davası uygulamada süreye tabi değil kabul edilir (mutlak butlan niteliği). Buna karşılık tenkis davası (saklı pay) için TMK’da 1 yıl (öğrenmeden) ve her hâlükârda 10 yıl sınırı vardır; bu iki yol sıkça karıştırılır.
Usul pratikleri (Erzincan): Yerel bilirkişi havuzunda emsal değer tespitleri tarım arazilerinde sezonluk değişkenlik gösterebilir; keşif tarihinin seçimi önemlidir. Tanıklar genellikle komşular ve köy/mahalle muhtarlarıdır; “devir sonrası fiili kullanım” ve “satış bedelinin gerçekten ödenip ödenmediği” anlatımları kritik olur.
Muris Muvazaası Davasında Delil ve İspatın Kritik Noktaları Nedir?
Yargıtay kriterleriyle okuma;
Yargıtay’ın yerleşik yaklaşımı, “muris iradesinin gerçek amacı”nı somut olgularla okumayı zorunlu kılar. Örnek kriterler:
Bedel–emsal farkı: Gösterilen satış bedeli ile gerçek piyasa değeri arasındaki aşırı fark.
Devir sonrası kullanım: Murisin taşınmazı kullanmaya devam etmesi, intifa hakkının kendisinde bırakılması.
Aile içi denkleştirme iddiası: Murisin tüm mirasçılar lehine “hak dengesini gözeten” genel bir paylaştırma yapması halinde muris muvazaası yoktur (HGK ve Daire içtihatlarında vurgulu).
Muris–davalı ilişkisi: Minnet duygusu, bakım karşılığı, yaşam boyu destek gibi ivazlı sebepler iddianın yönünü değiştirebilir; gerçekten “ölünceye kadar bakma” ilişkisi varsa, sırf devir yapılmış olması muris muvazaası sayılmayabilir. (TBK m.611 çerçevesi hatırlanmalı.)
“Geriye azımsanmayacak mal bırakma” olgusu: Yargıtay HGK 2023/870 sayılı kararda, murisin mal kaçırma amacı varsa geriye hatırı sayılır değer bırakmasının “hayatın olağan akışına aykırılık” oluşturabileceğine işaret eder; bu tür olgular toplamına bakılır.
Delillerin birlikte değerlendirilmesi esastır; tek bir ölçüt belirleyici değildir. Uygulamada mahkemeler tanık anlatımlarını banka kayıtları, değer tespitleri ve murisin sağlık/yaş koşullarıyla birlikte tartarak muris muvazaası olup olmadığına ulaşır. Adalet Bakanlığı Adalet İstatistikleri 2024 raporları, medeni yargı iş yükünün arttığını ve makul sürede yargılama hedeflerini gösterir; miras ve taşınmaz çekişmelerinin hacmi bu bağlamda önemlidir (yayın: 10.04.2025 – 12 aydan eski olabilir).
Muris Muvazaası Davasında Yaptırımlar Nedir?
Başlıca sonuç: Tapu iptali ve tescil. Mahkeme muris muvazaası tespit ederse, görünürdeki satış işlemi geçersiz görülür; taşınmazın tapu kaydı miras paylarına göre düzeltilir. Taşınmaz el değiştirmişse, iyi niyetli üçüncü kişi lehine TMK m.1023 koruması gündeme gelir; bu durumda iptal yerine bedel/tazmin seçenekleri düşünülür.
Ecrimisil ve diğer talepler: Taşınmazdan mahrum kalan mirasçılar, haksız kullanım karşılığı ecrimisil de isteyebilir; ancak bu kalemin teknik ispatı (kira emsalleri, kullanım süresi) ayrıca çalışılmalıdır.
Muris Muvazaası Davasında İstinaf/Temyiz Nedir?
Asliye Hukuk kararları Bölge Adliye Mahkemesi nezdinde istinafa; parasal sınır ve koşullar varsa Yargıtay temyizine tabidir. Süreler HMK’ya göre işlemeye başlar; kararın tebliği kritik eşiktir. Temyiz/istinaf süresi kararın tebliğinden itibaren 2 haftadır.
Pratik stratejiler (Erzincan pratiğinden):
Banka izi: Köy ve ilçe satışlarında “nakit elden ödeme” savunusu sık gelir. Banka hareketleri ve satış tarihine yakın olağan dışı transferler araştırılmalı.
Keşif mevsimi: Tarım arazilerinde ürün dönemine yakın keşif, bilirkişi değer tespitini güçlendirir.
Tanık haritası: Muris–davalı bakım ilişkisini bilen komşu ve akrabalar; muhtar beyanları; murisin hastane dosyaları.
Alternatif yol analizi: Saklı pay ihlali varsa tenkis davası (TMK m.560 vd.) ile muris muvazaası davasının farkı ve birlikte/alternatif açılma stratejisi mutlaka masaya yatırılmalı (tenkiste 1 yıl/10 yıl sınırlarına dikkat).
⚠️ İpucu: “Ölünceye kadar bakma” gerçekte ifa edilmişse sırf devir var diye otomatik olarak muris muvazaası sayılmaz. Sözleşmenin gerçek ivazı, bakımın kapsam ve süresi (TBK m.611 ve devamı) mutlaka incelenmeli.
- Sorunuz varsa (0446) 606 06 24 numarasından arayabilirsiniz. Avukatlık Kanunu ve TBB Reklam Yasağı çerçevesinde bu metin yalnızca bilgilendirme amaçlıdır.
Muris Muvazaası Davasında Sık Sorulan Sorular Nedir?
Soru 1: “Muris muvazaası davasında zamanaşımı var mı? 20 yıl geçti, hâlâ dava açabilir miyiz?”
Cevap: Uygulamada muris muvazaası iddiası, görünürdeki işlemin “mutlak butlanla hükümsüz” sayılması mantığıyla zamanaşımı veya hak düşürücü süreye tabi değil kabul edilir. Yargıtay içtihatlarında da basit muvazaanın sonuçlarının süreye bağlanmadığı, hükümsüzlüğün re’sen gözetilebileceği belirtilir. Buna karşılık saklı pay ihlaline dayanan tenkis davasında TMK’ya göre 1 yıl (öğrenmeden) ve her hâlükârda 10 yıl sınırı vardır. Bu iki kurum karıştırılmamalıdır. Stratejide; üçüncü kişiye devrin olup olmadığı, iyi niyet koruması (TMK m.1023) ve ispat kolaylığı kıyaslanır. Erzincan’da uygulamada sağ kalan eşe “bakım” iddiasıyla yapılan devirlerde banka kayıtları ve sağlık raporları kilit rol oynar. Somut olayınız için bir dosya analizi yapılmadan kesin konuşmak doğru olmaz.
Soru 2: “Satış gibi gösterilmiş ama aslında bağış; nasıl ispat edeceğiz?”
Cevap: İspat yükü kural olarak davacıdadır (HMK m.190). Ancak yazılı delil şartı yoktur; Yargıtay, muris muvazaası tespitinde çoklu kriter yaklaşımı izler: (i) satış bedelinin emsale göre fahiş düşüklüğü, (ii) devir sonrası murisin taşınmazı kullanmaya devam etmesi veya intifa bırakılması, (iii) satış bedelinin nakit ödenip ödenmediği (banka izleri), (iv) murisin yaşı/sağlık durumu, (v) aile içi “denkleştirme” olup olmadığı. HGK ve daire kararları, “muris mal kaçırmak istemişse geride azımsanmayacak mal bırakmasının olağan olmadığı” tespitini de kullanır. Tanıklar, bilirkişi değer raporları ve murisin hayatına dair objektif veriler bir araya getirildiğinde mahkeme toplam tabloya bakar. Delil planını baştan kurmak kritik önemdedir.
Soru 3: “Taşınmaz üçüncü kişiye devredildi; tapu iptali mümkün mü?”
Cevap: Eğer üçüncü kişi iyi niyetli ise TMK m.1023 gereği tapu siciline güven ilkesiyle korunabilir; bu durumda doğrudan tapu iptali yerine bedel/tazmin gibi talepler öne çıkar. İyi niyet, somut dosyada değerlendirilen bir husustur; üçüncü kişinin “muris muvazaası” olgusunu bildiği/bilmesi gerektiği kanıtlanırsa korumadan yararlanamayabilir. Bu sebeple üçüncü kişinin alım öncesi bilgi düzeyi, yakınlık ilişkisi, bedel–emsal dengesi ve taşınmaz geçmişi incelenmelidir. Erzincan’daki uygulamada, zincirleme devirelerde ilk devrin muvazaalı olduğu sabitlenince sonraki devralanların konumu ayrıca tartılır. Somut olayı birlikte okumak için (0446) 606 06 24’ten ulaşabilirsiniz.
Satış Görünümlü Bağış ve Muris Muvazaası Davasında Kazandıran Deliller
“Babama evlatlık baktı diye tüm taşınmazlar bir günde devredildi” diye başlayan hikâyeler, Erzincan dahil Türkiye’nin birçok yerinde muris muvazaası (doğru yazımıyla “muris muvazaası”) iddiasıyla mahkeme salonlarına taşınıyor. Kimi zaman satış gibi görünen bir işlem aslında bağış; kimi zaman ise “ölünceye kadar bakma” kılıfı. Peki bu tabloda hangi durumda muris muvazaası var, hangi deliller ikna edici, hangi davayı ne zaman açmalı? Bu rehber; hukuki dayanakları, süreç adımlarını, ispat kriterlerini ve pratik stratejileri Erzincan pratiğinden örneklerle anlatmıştır.
Daha fazla makale için tıklayınız.
