İçerikte Neler Var?
Disiplin Soruşturması ve Disiplin Cezasının İptali Nedir? 2025
Kamu kurumlarında görev yapan memurlar için en sık karşılaşılan idari süreçlerden biri de disiplin soruşturmasıdır. Uyarma, kınama, aylıktan kesme ya da kademe ilerlemesinin durdurulması gibi cezalar, yalnızca çalışanı değil, çoğu zaman ailesini de etkiler. Ancak unutulmamalıdır ki her disiplin cezası hukuken geçerli değildir. Usule aykırı yürütülen soruşturmalar, eksik savunma hakkı, zamanaşımı veya yetkisiz makam tarafından verilen cezalar, yargı tarafından iptal edilmektedir.
Disiplin Soruşturmasının Hukuki Dayanakları ve Başlatılma Süreci Nedir?
Disiplin soruşturmaları, kamu hizmetinin düzenli yürütülmesini sağlamak amacıyla 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun (DMK) 124 ila 136. maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Bu hükümlere göre disiplin cezaları şunlardır:
- Uyarma (DMK m.125/A)
- Kınama (DMK m.125/B)
- Aylıktan kesme (DMK m.125/C)
- Kademe ilerlemesinin durdurulması (DMK m.125/D)
- Devlet memurluğundan çıkarma (DMK m.125/E)
Disiplin Soruşturması Hangi Hallerde Başlatılır?
Kurum içi düzeni bozacak davranışlar, göreve geç gelme, emirlere uymama, görev mahallini izinsiz terk etme, etik ilkelere aykırı hareketler veya kamu mallarına zarar verme gibi durumlarda disiplin amiri tarafından soruşturma emri verilebilir.
Ancak burada kritik nokta, yetkili amirin kim olduğudur. Disiplin soruşturmasını yalnızca mevzuatta açıkça yetkilendirilmiş amirler başlatabilir. Yetkisiz kişi tarafından başlatılan soruşturma hukuken yok hükmündedir. (Danıştay 12. Daire, 2022/1854 E., 2023/2276 K.)
Disiplin Soruşturmasında Zamanaşımı Nedir?
Disiplin cezası gerektiren fiilin işlendiği tarihten itibaren 1 ay içinde soruşturmaya başlanmazsa, ceza verilemez (DMK m.127).
Ayrıca, fiilin işlendiği tarihten itibaren 2 yıl içinde ceza verilmezse disiplin cezası zamanaşımına uğrar.
Bu süreler, memurlar açısından son derece önemlidir; uygulamada çoğu iptal davası, bu sürelerin kaçırılması nedeniyle kazanılmaktadır.
Disiplin Soruşturmasında Soruşturma Süreci ve Savunma Hakkı: Usule İlişkin Hatalar Nedir?
Disiplin soruşturmasının en hassas aşaması savunma hakkıdır.
Anayasa’nın 129/2. maddesi ve 657 sayılı Kanun’un 130. maddesi gereğince, memura savunma hakkı tanınmadan ceza verilemez.
Disiplin Soruşturmasında Savunma Hakkının Temel Kuralları Nedir?
Memura, isnat edilen fiiller yazılı olarak bildirilmelidir.
Savunma için en az 7 gün süre verilmelidir (DMK m.130).
Savunma alınmadan verilen cezalar kesin olarak hukuka aykırıdır.
Yargıtay ve Danıştay kararlarında, “soruşturma dosyasına erişim hakkı verilmeden yapılan savunmaların geçerli olmadığı” belirtilmiştir (Danıştay 5. Daire, 2021/3487 E., 2022/1426 K.).
Bir başka deyişle, memur hangi eylemle suçlandığını, hangi delillerin bulunduğunu bilmeden savunma yapamaz.
Disiplin Soruşturmasında Uygulamada Sık Görülen Hatalar Nedir?
Soruşturmacının tarafsız olmaması,
Savunma süresinin 7 günden kısa verilmesi,
Delil toplanmadan rapor düzenlenmesi,
Soruşturma sonucunun gerekçesiz olması,
Bu tür eksiklikler, disiplin cezasının iptal davasında lehe sonuç doğurur.
Disiplin Cezasının İptali Davası: Yargı Yolu, Süreler ve Gerekçeler Nedir?
Disiplin cezasına karşı başvurulacak yargı yolu, idari yargıdır.
Ceza tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde (İYUK m.7) ilgili idare mahkemesinde iptal davası açılabilir.
Hangi Durumlarda Disiplin Cezası İptal Davası Kazanılır?
- Yetki yönünden sakatlık: Ceza, yetkisiz amir tarafından verilmişse.
- Sebep yönünden sakatlık: Fiil, disiplin cezası gerektirmiyorsa.
- Şekil yönünden sakatlık: Savunma hakkı tanınmamış veya eksik tanınmışsa.
- Konu yönünden sakatlık: Ceza, orantısızsa (örneğin uyarma yerine kademe durdurma).
- Maksat yönünden sakatlık: Cezanın amacı “intikam” veya “yıldırma” ise.
Danıştay içtihatlarında, “usule aykırı şekilde yapılan disiplin soruşturmalarının iptali gerektiği” vurgulanır.
Örneğin: “Savunma alınmadan verilen disiplin cezası, Anayasa’nın 129. maddesine aykırıdır.”
(Danıştay 12. Daire, 2019/2731 E., 2020/1984 K.)
Disiplin Soruşturmasında Dava Süreci Nedir?
Dava, memurun görev yaptığı yer idare mahkemesinde açılır.
Dava dilekçesinde, cezanın hukuki dayanağı, usule aykırılıklar ve delil eksiklikleri belirtilmelidir.
Mahkeme, iptal kararı verirse ceza tüm sonuçlarıyla ortadan kalkar; maaş kesintisi veya sicil etkisi varsa geri alınır.
Disiplin Soruşturmasıyla İlgili Yargı Kararları ve Uygulamadaki Örnek Hatalar Nedir?
Disiplin cezalarının önemli bir kısmı, yargı denetiminde usul hatası nedeniyle iptal edilmektedir.
Bazı örnekler:
Karar Özet Sonuç;
Danıştay 12. D., 2022/3548 E., 2023/1092 K. Memura savunma için 5 gün verilmesi Savunma hakkı ihlali nedeniyle iptal
Danıştay 5. D., 2021/1489 E., 2022/671 K. Soruşturmacı tarafsızlığını yitirmiş Tarafsızlık ihlali nedeniyle iptal
Danıştay 8. D., 2020/1826 E., 2021/2459 K. Zamanaşımı süresi aşıldı Ceza süresinden sonra verilmiş, iptal
AYM, B.No: 2019/11245, 10.02.2022 Savunma alınmadan ceza verilmesi Adil yargılanma hakkı ihlali
Bu kararlar, “disiplin soruşturması” süreçlerinde hukuka uygunluk denetiminin ne kadar sıkı olduğunu gösteriyor.
Birçok memur, cezayı “kesin” sanarak dava açmadığı için geri dönülmez mağduriyet yaşıyor.
Oysa idari yargı, özellikle savunma hakkı ihlali içeren dosyalarda memur lehine kararlar veriyor.Tüm bu nedenlerle mağdur olmamak için sürecin alanında uzman bir avukatla takip edilmesi gerekmektedir.
Disiplin Soruşturmasıyla İlgili Sık Sorulan Sorular Nedir?
- Disiplin cezasına karşı dava süresi ne kadardır?
Disiplin cezası size tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde iptal davası açabilirsiniz.(İYUK m.7)
Bu süre geçirildiğinde dava reddedilir. Ancak yanlış bilgilendirme varsa veya tebligat usulsüzse, süre yeniden başlar.
Bu nedenle cezanın size nasıl tebliğ edildiğini mutlaka kontrol edin.
- Savunma alınmadan verilen disiplin cezası iptal edilir mi?
Evet. Savunma alınmadan verilen disiplin cezaları, Anayasa’nın 129/2. maddesine ve DMK m.130’a aykırıdır.
Danıştay kararları bu konuda çok net: “Savunma alınmadan verilen disiplin cezası hukuka aykırıdır.” (Danıştay 5. D., 2022/1345 E., 2023/986 K.)
Bu tür durumlarda dava açılması halinde iptal olasılığı çok yüksektir.
- Disiplin soruşturması başlatıldığında memur ne yapmalı?
Öncelikle yazılı bildirimdeki iddiaları dikkatle okuyun. Soruşturmacı sizden savunma istediğinde:
Belgelerin tamamını isteyin,
Gerekirse avukat aracılığıyla savunma verin,
Delil toplanmasını talep edin,
Hakkınızda verilen ifadelere karşı tanık gösterebilirsiniz.
Savunma süresini iyi kullanın; 7 günden az olmamak şartıyla ek süre isteme hakkınız vardır.
- Disiplin cezası iptal edilirse ne olur?
İptal kararı sonrası ceza tüm sonuçlarıyla ortadan kalkar.
Kesilen maaş iade edilir, sicilinizdeki ceza silinir ve terfi hakkınız geri gelir.
İptal kararına rağmen idare ceza kaydını silmezse, ayrıca tam yargı davası açılabilir.(İYUK m.12)
- Aynı fiil nedeniyle hem ceza soruşturması hem disiplin soruşturması olur mu?
Evet, ancak iki süreç birbirinden bağımsızdır.
Ceza mahkemesinde beraat edilmek, her zaman disiplin cezasının kalkacağı anlamına gelmez.
Fakat beraat kararı, fiilin hiç gerçekleşmediği yönündeyse, disiplin cezasının da iptali gerekir. (Danıştay 12. D., 2020/5486 E., 2021/1837 K.)
Daha fazla makale için tıklayınız.
