Ceza Hukukunda Uzlaştırma Nedir ve Hangi Suçlar Uzlaştırma Kapsamındadır?
Uzlaştırma kapsamına giren bir suç nedeniyle başlatılan soruşturma veya kovuşturma sırasında; şüpheli veya sanık ile mağdur, suçtan zarar gören veya kanuni temsilcinin, Cumhuriyet savcısı tarafından görevlendirilen tarafsız bir uzlaştırmacı marifetiyle anlaştırılmaları suretiyle, uyuşmazlığın giderilmesi sürecidir.
Uzlaştırma Süreci Nasıldır?
Uzlaştırma ,soruşturma konusu suçun uzlaşmaya tâbi olması ve kamu davası açılması için yeterli şüphenin bulunması hâlinde Cumhuriyet Başsavcılıkları nezdindeki uzlaştırma büroları aracılığıyla hukukçu kimliğine sahip uzlaştırmacılar tarafından yürütülecektir. Uzlaştırmacı, dosya içindeki belgelerin birer örneği kendisine verildikten itibaren en geç otuz gün içinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandıracaktır. Uzlaştırma bürosu bu süreyi her defasında yirmi günü geçmemek üzere en fazla iki kez daha süre uzatabilir. Uzlaştırma görüşmelerine katılmayan taraf yasa gereği uzlaşmayı kabul etmemiş sayılır.
Uzlaşma sağlanması halinde:
Uzlaşma görüşmeleri sonucunda sonunda uzlaştırmacı tarafından rapor hazırlanarak rapor uzlaştırma bürosuna verir. Uzlaşmanın gerçekleşmesi halinde tarafların imzalarını da içeren raporda, uzlaşmaya varılan husular açıklanır. Uzlaşma sonucunda şüphelinin edimini yerine getirmesi halinde, hakkında kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir.
Uzlaşma sağlanamaması halinde:
Uzlaşma görüşmeleri sonucunda sonunda uzlaşma sağlanamaz ise Cumhuriyet Savcısı tarafından iddianame düzenlenerek şüpheli hakkında kamu davası açılır. Ceza hukukunda uzlaştırma hükümleri hakkında uzman bir avukattan hukuki yardım almanızı tavsiye edilir.
Uzlaştırma Kapsamına Giren Suçlar Nelerdir?
Ceza Muhakemesi Kanunu 253. Maddesinde uzlaşma kapsamına giren suçlar düzenlenmiştir. Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlar ve şikayete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın Türk Ceza Kanununda yer alan suçlar uzlaştırmaya dahildir.
- Kasten yaralama
Türk Ceza Kanunu 86/3 fıkrası hariç olmak üzere madde 86 ve madde 88 uzlaşma kapsamına dahildir.
- Taksirle yaralama
TCK 89. madde uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Tehdit
TCK madde 106/1 fıkrası uzlaşma kapsamına dahildir. Kanun maddesinin 106/2-3 fıkraları uzlaşma kapsamı dışında tutulmuştur. Bu kanun maddesi 6763 sayılı 24.11.2016 Tarihli yasa ile uzlaşma kapsamına dahil edilmiştir.
- Konut dokunulmazlığının ihlali
TCK 116. Madde uzlaştırma kapsamına dahildir.
- İş ve çalışma hürriyetinin ihlali
TCK madde 117/1 fıkrası ve TCK madde 119/1-c bendi uzlaşma kapsamına dahildir. Suçun nitelikli halleri uzlaşma kapsamının dışında tutulmuştur. Bu kanun maddesi 7188 sayılı 17.10.2019 Tarihli yasa ile uzlaşma kapsamına dahil edilmiştir
- Güveni kötüye kullanma
TCK 155. maddesi uzlaşma kapsamına dahildir. Bu kanun maddesi 7188 sayılı 17.10.2019 Tarihli yasa ile uzlaşma kapsamına dahil edilmiştir
- Suç eşyasının satın alınması veya kabul edilmesi
TCK 165. Maddesi uzlaşma kapsamına dahildir. Bu kanun maddesi 7188 sayılı 17.10.2019 Tarihli yasa ile uzlaşma kapsamına dahil edilmiştir
- Çocuğun kaçırılması ve alıkonulması
TCK 234. Maddesi uzlaşma kapsamına dahildir.
- Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi veya belgelerin açıklanması
TCK 239. Maddesi uzlaşma kapsamına dahildir. 239/4 fıkrası uzlaşma kapsamının dışında tutulmuştur.
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma
TCK 123/1 maddesi uzlaşma kapsamına dahildir.
- Hakaret
TCK 125/1-2 ve 125/3-b-c fıkraları uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Kişinin hatırasına hakaret
TCK 130/1-2 fıkraları uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal
TCK 132/1-2-3 fıkraları uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Kişiler arasında konuşmanın dinlenmesi ve kayda alınması
TCK 133/1-2-3 fıkraları uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Özel hayatın gizliliğini ihlal
TCK 134/1-2 fıkraları uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Hırsızlık
TCK madde 141/1 fıkrası uzlaşma kapsamına dahildir. Suçun nitelikli halleri uzlaşma kapsamının dışında tutulmuştur. Bu kanun maddesi 6763 sayılı 24.11.2016 Tarihli yasa ile uzlaşma kapsamına dahil edilmiştir
- Paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde veya bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla hırsızlık
TCK 144/1-a-b fıkraları uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Kullanma hırsızlığı
TCK 146/1 maddesi uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Mala zarar verme
TCK 151/1-2 fıkraları uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Hakkı olmayan yere tecavüz
TCK 154/1 maddesi uzlaştırma kapsamına dahildir.
- Bedelsiz senedi kullanma
TCK 156/1 maddesi uzlaştırma kapsamına dahil edilmiştir.
- Dolandırıcılık
TCK 157. maddesi uzlaşma kapsamına dahildir. Bu kanun maddesi 6763 sayılı 24.11.2016 Tarihli yasa ile uzlaşma kapsamına dahil edilmiştir.
- Dolandırıcılık daha az cezayı gerektiren hal
TCK 159/1 maddesi uzlaştırma kapsamına dahil edilmiştir.
- Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf
TCK 160/1 maddesi uzlaştırma kapsamına dahil edilmiştir.
- Suç eşyasının satın alınması ve kabul edilmesi
TCK 165 maddesi uzlaştırma kapsamına dahil edilmiştir.
- Açığa imzanın kötüye kullanılması
TCK 209/1 maddesi uzlaştırma kapsamına dahil edilmiştir.
- Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali
TCK 233/1 maddesi uzlaştırma kapsamına dahil edilmiştir.
Uzlaştırma Yapılamayacak Suçlar Nelerdir?
Yukarıdaki şartları taşısın veya taşımasın yahut şikayete bağlı olsun veya olmasın cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlarda uzlaşma hükümleri uygulanamaz.Bu suçları şu şekilde sıralamamız mümkündür:
- Cinsel saldırı (TCK 102)
- Çocuğun cinsel istismarı (TCK 103)
- Reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK 104)
- Cinsel taciz (TCK 105)
Bu suçlar için uzlaştırma hükümlerinin yürümesi mümkün değildir.
Uzlaştırmada Edim Konuları Neler Olabilir?
Fiilden kaynaklanan maddi veya manevi zararın tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hale getirilmesi
Mağdurun veya suçtan zarar görenin haklarına halef olan üçüncü kişi ya da kişilerin maddi veya manevi zararlarının tamamen ya da kısmen tazmin edilmesi veya eski hale getirilmesi,
Bir kamu kurumu veya kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluş ile yardıma muhtaç kişi ya da kişilere bağış yapmak gibi edimlerde bulunulması,
Mağdur, suçtan zarar gören, bunların gösterecekleri üçüncü şahıs veya bir kamu kurumu ya da kamu yararına hizmet veren özel bir kuruluşun belirli hizmetlerinin geçici süreyle yerine getirilmesi,
Topluma faydalı birey olmayı sağlayacak bir programa katılımın sağlanması,
Mağdurdan veya suçtan zarar görenden özür dilenmesi, olabilir. Taraflar uzlaştırma süreci sonunda edimsiz olarak da uzlaşabilirler.
Mahkeme Devam Ederken (Kovuşturma Aşamasında) Uzlaştırma Olur mu?
- Kovuşturma konusu suçun hukukî niteliğinin değişmesi nedeniyle uzlaşma kapsamında olduğunun anlaşılması,
- Soruşturma evresinde uzlaşma teklifinde bulunulması gerektiğinin ilk olarak kovuşturma evresinde anlaşılması,
- Cumhuriyet savcısı tarafından iddianame düzenlenmeksizin, iddianame yerine geçen belge ile doğrudan mahkeme önüne gelen uzlaşmaya tâbi bir suçun varlığı,
- Kovuşturma evresinde kanun değişikliği nedeniyle suçun uzlaşma kapsamına girmesi.
durumlarının varlığı hâlinde, uzlaştırma işlemleri mahkemenin talebi doğrultusunda CMK’nun 253. maddesinde belirtilen esas ve usule göre uzlaştırma bürosunca yerine getirilir.
Gönderme ara kararında uzlaştırma işlemlerinin yapılacağı kişiler ile uzlaştırmaya tabi suçlar açıkça belirtilir. Uzlaşmanın yapılacağı kişilerin veya uzlaştırmaya tabii suçların açıkça belirtilmediği takdirde Cumhuriyet savcısı bu eksikliklerin giderilmesini mahkemeden talep edebilir.
Çocuklara Özel Uzlaşma Şartı Nasıldır?
Suça sürüklenen 18 yaşından küçük çocuklar bakımından; suçun kamu tüzel kişisi aleyhine işlenmemesi kaydıyla, üst sınırı 3 yılı geçmeyen hapis veya adli para cezası gerektiren suçlar uzlaştırma kapsamındadır (CMK md.253/1-c). Örnek vermek gerekirse, üst sınırı 3 yıl olan şantaj suçu 18 yaşından büyükler için uzlaşma kapsamında olmamasına rağmen suça sürüklenen çocuklar (SSÇ) açısından uzlaşmaya tabi suçlardandır.
Uzlaşma uygulamasında çocukların işlediği suçun şikayete tabi suçlardan olup olmamasının bir önemi yoktur. Önemli olan suçun kamu tüzel kişisine karşı işlenmemiş olması ve üst sınırının uzlaşmaya elverişli olmasıdır.
Özellikle belirtelim ki, çocukların işlediği suçların mağduru veya zarar göreni kamu tüzel kişisi ise, çocuklar açısından uzlaşma hükümlerinin uygulanması mümkün değildir.
Uzlaşma Teklifini Kim Yapar?
Uzlaştırma bürosundan sorumlu Cumhuriyet savcısı tarafından görevlendirilen uzlaştırmacı, şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunur. Soruşturma ve kovuşturma sırasında Cumhuriyet savcısı, hakim ya da adli kolluk görevlileri şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görene uzlaşma teklifinde bulunamazlar.
Uzlaştırmacı Ücretini Kim Öder?
Bu sürecin masrafları başlangıçta taraflardan alınmaz. Ancak müzakereler sonucunda uzlaşma sağlanmaz ve yargılama sonucunda sanık mahkum edilirse yargılama giderleri kendisine yükletilir ve bu giderlere uzlaştırmacı ücreti de dahildir. Eğer uzlaşma sağlanırsa uzlaştırmacı ücreti Devlet hazinesi tarafından ödenir.
Uzlaşmanın Hukuki Sonuçları Nelerdir?
Soruşturma evresinde uzlaşmanın gerçekleşmesi ve edimin yerine getirilmesi hâlinde, şüpheli hakkında kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir ve adlî sicile kaydedilmez. Aksi hâlde şüpheli hakkında kamu davası açılır.
Kovuşturma evresinde uzlaşmanın gerçekleşmesi ve edimin yerine getirilmesi hâlinde, sanık hakkında düşme kararı verilir ve adlî sicile kaydedilmez. Aksi hâlde yargılamaya devam olunur sanık ceza alabilir. Uzlaşmanın sağlanması halinde, soruşturma konusu suç nedeniyle tazminat davası açılamaz; açılmış olan davadan feragat edilmiş sayılır.
Uzlaştırma müzakereleri sırasında yapılan açıklamalar herhangi bir soruşturma ve kovuşturmada ya da davada delil olarak kullanılamaz.
Failin, edimini yerine getirmemesi halinde uzlaştırma raporu veya uzlaşma belgesi, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununun 38 inci maddesinde yazılı ilam mahiyetini haiz belgelerden sayılır.
Uzlaştırma Süreci Ne Kadar Sürer?
Uzlaştırmacının, dosya içindeki belgelerin birer örneğinin kendisine verilmesinden itibaren en geç otuz gün içinde uzlaştırma işlemlerini sonuçlandırması gerekmektedir. Bu süre her defasında yirmi günü geçmemek üzere en fazla iki kez daha uzatabilir.