İçerikte Neler Var?
Avukatsız Dava Açılır mı? 2025 Türkiye Rehberi: “Avukatsız Dava Açma” Sürecinde Bilmeniz Gereken Her Şey
Bir dilekçeyi dava açmak için Vatandaş UYAP’tan göndermek tek başına yetmeyebilir. Davayı yanlış mahkemede açmak, zorunlu arabuluculuğu atlamak, HMK’nın istediği unsurları eksik yazmak veya e-tebligatı kaçırmak davanızın “usulden” reddedilmesi yol açabilir. Erzincan’dan İstanbul’a, Türkiye’nin her adliyesinde avukatsız dava açma mümkündür; ancak küçük ayrıntılar büyük hak kayıpları doğurabilir. Bu nedenle açacağınız dava ile ilgili alanında uzman bir avukatla süreci yönetmek hem sürecin hızlı ilerlemesi hem de hak kayıplarının önüne geçer. (UYAP ve e-Devlet giriş, HMK-CMK-İYUK atıfları ve güncel arabuluculuk değişiklikleri yazı içinde kaynaklıdır.)
Avukatsız Dava Açılır Mı? Zorunlu Avukatlık Bulunan-Bulunmayan Haller (yasal çerçeve)
Türkiye’de sivil (hukuk) ve idari davalarda, avukatsız dava açma ve yürütmenin mümkün olmasıdır. Hukuk davalarında dava dilekçesinde HMK m.119’da sayılan zorunlu unsurlar (mahkeme adı, taraf bilgileri, TCKN, dava konusu/değeri, vakıaların özeti, hukuki sebepler, deliller ve talep-sonuç) bulunmak zorundadır. Bu unsurlardan biri eksikse mahkeme çoğu durumda kesin süre verip tamamlatır; tamamlanmazsa “açılmamış sayılma” riski doğar. (HMK m.119). Bu nedenle açacağınız dava ile ilgili alanında uzman bir avukatla süreci yönetmek hem sürecin hızlı ilerlemesi hem de hak kayıplarının önüne geçer.
Ceza yargılamasında ise zorunlu müdafilik istisnaları vardır. CMK m.150/3 uyarınca alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezası gerektiren suçlarda şüpheli/sanık talep aranmaksızın müdafi (avukat) görevlendirilir. Çocuklar, sağır-dilsiz veya kendini savunamayacak durumda olanlar için de zorunlu müdafi hükümleri uygulanır. Bu nedenle belirli ceza dosyalarında “avukatsız ilerleme” mümkün değildir. (CMK m.150).
İdari davalarda (iptal/tam yargı vb.) da avukatsız dava açma mümkündür; ancak İYUK m.7’deki süreler çok katıdır (genelde 60 gün/30 gün). Dilekçenin şekli ve içeriği İYUK m.3’te düzenlenir; uygun değilse “dilekçe ret” verilip 30 günlük düzeltme süresi tanınabilir. Bu sürelerin kaçırılması davanın esasına girilmeden reddine yol açar. Bu husus da yine alanında uzman bir avukatla sürecin yürütülmeme sonucudur.
Öte yandan bazı uyuşmazlıklarda “dava şartı olarak arabuluculuk” getirilmiştir. TTK m.5/A kapsamındaki pek çok ticari alacak/tazminat davasında ve kira, komşuluk ve tüketici alanındaki önemli başlıklarda 2023’te 7445 sayılı Kanun ile kapsam genişledi. Arabuluculuğa başvurmadan açılan dava dava şartı yokluğundan usulden reddedilir. Bu kuralı atlamak, avukatsız dava açma sürecinde en sık görülen hak kaybıdır.
Son olarak, adli yardım: Gelir durumu yetersiz olanlar HMK m.334–335 kapsamında yargılama giderlerinden geçici muafiyet ve gerektiğinde baro tarafından avukat atanması imkanından yararlanabilir. Bu, avukatsız başlamayı düşünen biri için önemli bir güvenlik ağıdır.Bu nedenle şartları sağlayanlar en yakın barolara müracaat edebilirler.
Avukatsız Dava Açma Süreci 2025 : UYAP, dilekçe, harç, tebligat (adım adım)
- Dava türünü belirleyin ve dava şartlarını kontrol edin. Ticari/iş/kira/tüketici gibi alanlarda zorunlu arabuluculuk olup olmadığına bakın; varsa önce arabulucuya gidin. Aksi takdirde dosya usulden reddedilir.
- Dilekçeyi hazırlayın (HMK m.119). Dava dilekçesi, iddia ve taleplerinizi; delil listenizi (tanık, bilirkişi, keşif, yazışma, UETS kayıtları vb.) ve hukuki sebepleri içermelidir. Değer gösterilmesi gereken davalarda (ör. tazminat) dava değeri yazılmalıdır; yanlış değer harç sorunlarına yol açabilir. (HMK m.119).Harç hesaplama da birçok siteden teyit edilebilir.
- UYAP Vatandaş Portalına e-Devlet ile girin; “Dava Açılış” adımlarını takip edin. Sistem, harç/gider avansı ekranlarına yönlendirir. Başvuruyu e-imza/mobil imza ile onaylamak gerekebilir. Alternatif olarak adliyede tevzi kalemine fiziken başvurabilirsiniz.
- Harç ve giderler. Yargılama harçlarının çerçevesi 492 sayılı Harçlar Kanunu’ndadır. Yanlış harç yatırmak/hep eksik yatırmak, özellikle avukatsız dava açma dosyalarında sık görülen sorunlardandır.
- Tebligat ve UETS. Adreslerin doğru yazılması zorunludur; e-tebligat (7201 s. Tebligat Kanunu m.7/a) çoğu kişi/kurum için esastır. Tebligatlara süresinde yanıt vermemek, avukatsız dava açma dosyalarında kritik kayıplara yol açar.Şahıslarda UETS zorunlu değildir. Ancak bir UETS hesabınız varsa tebligatı okumasanız dahi 5. gün okunmuş sayılır. Bu durum birçok hak kaybına neden olmaktadır.
- Dava açıldıktan sonra mahkemenin ara kararlarıyla eksiklerin tamamlanması (ör. gider avansı, tanık listesi) istenebilir. “Kesin süre” verilirse (HMK m.94), uymadığınızda delilleriniz dikkate alınmayabilir; hatta dosya usulden sonuçlanabilir.
- UYAP’tan takip. Dosyanızı UYAP’tan izleyin; yeni evrak/tebligat geldiğinde gecikmeden işlem yapın. Adalet Bakanlığı’nın yayımladığı istatistikler yargı iş yükünün yüksek olduğunu gösteriyor; bu da prosedüre titiz uyumun önemini artırıyor.Bu durumda da avukatın önemi gündeme gelmektedir.Avukatsız ilerlemek tüm riskleri beraberinde getirir.
⚠️ İpucu: UYAP’ta “yanlış mahkeme” seçimi yaygın bir hatadır. Yetki/görev kurallarını baştan kontrol edin; idari davada İYUK m.3 ve 7, hukuk davasında HMK m.114 (dava şartları) ve özel kanunları göz önünde bulundurun. (İYUK m.3–7, HMK sistematiği).
Delil ve İspatta Kritik Noktalar: Avukatsız Dava Açma Dosyalarında En Çok Yapılan Hatalar (Yargıtay/AYM uyarıları)
Teksif ilkesi ve sınırlar: HMK’ya göre Dilekçeler teatisi tamamlandıktan sonra iddia ve savunma genişletilemez/değiştirilemez (HMK m.141). İlk dilekçede olayları ve delilleri eksiksiz anlatmak özellikle avukatsız dava açma dosyalarında hayatidir. Yargıtay uygulamasında da m.141’in basit yargılamada dahi uygulanacağı kabul edilmektedir.
Kesin süreler: Mahkeme açıkça “kesin süre” verirse (HMK m.94), bu süreye uyulmaması çoğu kez telafi edilemez. Eksik bilirkişi/posta avansı yatırmakta gecikmek delillerden vazgeçmeye neden olabilir.
E-tebligat ve sürelerin başlangıcı: Özellikle bireysel başvuru gibi bazı kanun yollarında süre, UETS kaydının açıldığı/öğrenildiği tarihten başlayabilir (AYM içtihadı). Tebligatları “açtığınız” anın delil kaydı sürenin başlangıcına esas olabiliyor. Bu ayrıntı avukatsız dava açma dosyalarında kanun yolu süresini kaçırma riskini artırır.
Zorunlu unsurlar ve “açılmamış sayılma” riski: HMK m.119’daki unsurlardan özellikle davalı adresi, dava değeri ve somut vakıalar eksik bırakıldığında mahkeme kesin süre verip tamamlatır; yapılmazsa davanın açılmamış sayılmasına kararı verilebilir. Hukuk Genel Kurulu’nun 2025 tarihli kararında da (2023/1039 E., 2025/60 K.) m.141 ve dilekçe disiplinine ilişkin sınırlar vurgulanmıştır.
Kontrol Listesi (mini):
– Dava dilekçesi HMK m.119 tam mı?
– Zorunlu arabuluculuk yapıldı mı? (TTK m.5/A, 7445)
– UETS kayıtlarını günlük kontrol ediyor musunuz?
– “Kesin süre” var mı? Takvimleyin.
– Delil listesini ilk dilekçede eksiksiz yazdınız mı?
Yaptırımlar, Kanun Yolları ve Pratik Stratejiler: İstinaf–Temyiz Süreleri, adli yardım, masraf yönetimi
Bir karar aleyhinize geldiğinde istinaf süresi kural olarak 2 haftadır (HMK m.345). Bölge adliye mahkemesi kararına karşı temyiz de genel olarak 2 hafta içinde yapılır (HMK m.361). Bu süreler tebliğ ile başlar; e-tebligat kullanılıyorsa UETS’yi düzenli kontrol etmek hayati önem taşır. Avukatsız dava açma dosyalarında kanun yolu dilekçelerinde gerekçe/sonuç ilişkisini kuramamak sık bir sorundur.
Masraf tarafında, 492 sayılı Harçlar Kanunu çerçevesinde başvuru/peşin harçlar ve gider avansı bulunur. Kısıtlı bütçe ile avukatsız dava açma düşünenler için adli yardım (HMK m.334–335) imkanı: geçici harç muafiyeti, teminat muafiyeti ve gerekirse avukat atanması (baro adli yardım) sağlar. Türkiye Barolar Birliği’nin Adli Yardım Yönetmeliği bu sürecin nasıl yürüyeceğini ayrıntılandırır.
Unutmayın: Ticari/kira/tüketici/iş davalarında arabuluculuk dava şartını atlamak, dosyanın usulden reddi demektir. Bu yüzden avukatsız dava açma seçeneğini değerlendirirken önce “dava şartları”nı kontrol edin; idari davalarda da İYUK m.7 sürelerine sıkı sıkıya uyun. Yoğun iş yükü altındaki yargıda usul ekonomisine uygun, eksiksiz ve zamanında dosya yönetimi davanın kaderini belirler.
💡 Pratik öneri: Dava açmadan önce 30 dakikalık bir “dilekçe kontrol oturumu” yapın: HMK 119 kontrol listesi, arabuluculuk başvuru belgesi, delil listesi, görev-yetki, harç makbuzları, UETS adres doğrulaması. Tek bir eksik tüm süreci başa sarabilir.Büyük maddi kayıplara neden olabilir.
Avukatsız Dava Açma Sık Sorulan Sorular Nedir?
Soru 1: Avukatsız Boşanma veya Tazminat Davası Açabilir Miyim?
Evet, hukuk davalarında genel kural avukatsız dava açma imkanıdır. Ancak dilekçede HMK m.119’daki zorunlu unsurlar eksiksiz olmalı; deliller ilk aşamada sunulmalı; iddia ve savunmayı genişletme yasağı (HMK m.141) nedeniyle sonradan ekleme yapmak çoğu zaman mümkün değildir. Tazminat/nafaka gibi parasal taleplerde yanlış dava değeri/harç, usul sorunlarına yol açabilir. Masrafları karşılayamıyorsanız adli yardım (HMK m.334–335) talep edebilirsiniz. Boşanmada tanık, yazışma ve UETS tebligatlarının takibi kritik önemdedir. UYAP Vatandaş Portalı üzerinden başvuru ve takip yapılabilir; giriş e-Devlet kimliği ve gerekli hallerde e-imza/mobil imza ile sağlanır.
Soru 2: Ceza Davasında Mağdurum; Avukatsız Katılabilir Miyim? Zorunlu Avukat Var Mı?
Mağdur/şikayetçi avukatsız da süreçte yer alabilir; fakat CMK m.234’te sayılan hakları (delil toplanmasını isteme, belgeden örnek alma, kanun yollarına başvurma şartları vb.) doğru kullanmak gerekir. Şüpheli/sanık yönünden ise CMK m.150/3’teki şartlar varsa (alt sınırı beş yıldan fazla hapis) zorunlu müdafilik devreye girer ve müdafi olmadan ifade/sorgu yapılamaz. Mağdurlar için de baro üzerinden adli yardım/vekil atanması mümkün olabilir. Bu nedenle ceza dosyalarında avukatsız dava açma yerine en azından bir kez uzman bir avukat görüşü almak, delil ve süre yönetimi açısından faydalıdır.
Soru 3: UYAP’tan Dava Açtım; E-tebligatı Geç Açarsam Süreler Nasıl İşler?
Genel olarak hukuk/idari yargıda istinaf (2 hafta) ve (varsa) temyiz (2 hafta) süreleri tebliğ ile başlar (HMK m.345, m.361). Ancak bireysel başvuru gibi özel yollarda AYM, UETS’de açma/öğrenme tarihini esas alan içtihatlar geliştirmiştir. Bu karmaşıklık yüzünden avukatsız dava açma dosyalarında kanun yolu süresinin kolayca kaçırıldığı görülür. Tavsiye: UETS’yi düzenli kontrol edin, tebligat e-postalarına güvenmeyin, süreleri takvimleyin. Avukatsız dava açmak oldukça risk taşımakta olup alanında uzman avukatla sürecin takibi tavsiye edilir.
Daha fazla makale için tıklayınız.
Ortaklığın Giderilmesi Davasında Satış Usulü Nedir? E İhale Nedir?
